Ολοκλήρωση έργου: Συντήρηση, στερέωση και μερική αποκατάσταση οθωμανικού λουτρού, Κάτω Κάστρου Μυτιλήνης

Ολοκληρώθηκε το έργο στερέωσης και αποκατάστασης του οθωμανικού λουτρού, Κάτω Κάστρου Μυτιλήνης με αυτεπιστασία της 14ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων σύμφωνα με μελέτη που εκπόνησε το Αρχιτεκτονικό γραφείο Altera pars architects+associates Μαρκουίζος Πέτρος και Πιττακίδης Ζαννής το 2008.

Εργοδότης: 14η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων
Μελέτη: 2008
Αρχιτεκτονική ομάδα: Μαρκουίζος Πέτρος, Πιττακίδης Ζαννής
Συνεργάτες: Λούπου Αθηνά, Αρχαιολόγος
Ελευθερίου Γιώτα, Αρχαιολόγος
Αντωνίου Στ., Πολ. Μηχ.

Η παρούσα μελέτη από την αρχιτεκτονική εταιρεία Altera pars architects+associates, αφορά στην πρόταση στερέωσης και αποκατάστασης του οθωμανικού λουτρού (χαμάμ) στο Κάτω Κάστρο Μυτιλήνης της νήσου Λέσβου. Κατά την διάρκεια υλοποίησης του Β ́ΚΠΣ και του ΙΝTERRERG III εκτελέστηκαν εργασίες αποκατάστασης τμημάτων του Φρουρίου Μυτιλήνης, αλλά και ανάδειξης του συνόλου του Μνημείου. Το κάστρο είναι το κυριότερο και εκτενέστερο μνημείο στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Στα πλαίσια της ωρίμανσης μελετών για το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (Ε.Σ.Π.Α) 2007-2013, η 14η ΕΒΑ υλοποίησε την παρούσα μελέτη, προκειμένου να καταστεί δυνατή η αποκατάσταση περαιτέρω τμημάτων του οχυρωματικού έργου, στα πλαίσια ενός συνεχιζόμενου έργου. Κατά την εκπόνηση της μελέτης έγινε προσπάθεια να διαγνωστούν με ακρίβεια τα προβλήματα, που παρουσιάζει το μνημείο. Προβλήματα τα οποία σχετίζονται με την στατική επάρκεια του φέροντος οργανισμού του, οικοδομικά, λειτουργικά προβλήματα, αλλά και ζητήματα σχετικά με την ανάδειξη της αρχαιολογικής και ιστορικής αξίας του. Στόχος της επέμβασης η αντιμετώπιση των προβλημάτων και η διατύπωση προτάσεων, με την επιλογή των κατάλληλων υλικών και μεθόδων, βασισμένων στις αρχές και στη φιλοσοφία, που διέπουν την αποκατάσταση των μνημείων.

Το λουτρό βρίσκεται στο κατώτερο διάζωμα του Κάστρου (Κάτω Κάστρο). Πρόκειται για ένα απλό κτίσμα χωρίς ιδιαίτερες μορφολογικές και κατασκευαστικές ιδιομορφίες. Έχει μικτή επιφάνεια 125,00 μ2, με μέγιστες διαστάσεις 10,10 μ Χ 13,40 μ και μέγιστο ύψος 6,25 μ. Απαρτίζεται από εννέα επιμέρους χώρους. Τυπολογικά το μνημείο ανήκει στα λουτρά, όπου ο θερμός τους χώρος έχει την μορφή του ανεστραμμένου Ταυ με δύο γωνιακά διαμερίσματα. Η είσοδος στο κτήριο πραγματοποιείται από την ΝΔ πλευρά του, μέσω μικρής και χαμηλής θύρας. Αριστερά της θύρας εισόδου υπάρχει λίθινος πάγκος για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών, στον οποίο υπάρχουν ενσωματωμένες, σε δεύτερη χρήση, δύο λίθινες πλάκες με κείμενο σε αραβοτουρκική γραφή (;).

Οι τοιχοποιίες του μνημείου αποτελούνται, κατά κύριο λόγο, από τοπικούς αργούς ασβεστόλιθους και γρανίτες, μικρού και μεσαίου μεγέθους. Περιορισμένη είναι η χρήση συμπαγών οπτόπλινθων και κεραμικών, καθώς και λίθων σε δεύτερη χρήση. Η τοιχοποιία έχει μορφή ανεπιτήδευτης αργολιθοδομής με πολύ καλή δόμηση και πάχος από 0,60 Μ έως και 0,80 Μ. Οι χώροι του λουτρού είναι στο σύνολό του καλυμμένοι με ημισφαιρικούς θόλους. Η παρουσία φωτός στο εσωτερικό του μνημείου είναι περιορισμένη κυρίως λόγω της χρήσης του. Όλοι οι χώροι του φωτίζονται από ογδόντα επτά οπές στους θόλους, η διεύθυνση των οποίων διαφέρει μεταξύ τους, κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να εισέρχεται το φυσικό φως καθ’ όλη την διάρκεια της ημέρας. Το μνημείο έχει υποστεί σημαντικές φθορές, τόσο από την επίδραση του φυσικού περιβάλλοντος σε αυτό, όσο και από τον συνδυασμό των δυναμικών καταπονήσεων και της παντελούς έλλειψης συστηματικής συντήρησης.

Το οθωμανικό λουτρό λαμβάνοντας υπόψη τις αξίες που εμπεριέχει (ιστορική, αρχαιολογική, κλπ) και σύμφωνα με τις ανάγκες της 14ης Ε.Β.Α, προβλέπεται να στερεωθεί και μερικώς αποκατασταθεί για να μετατραπεί σε ένα πλήρως επισκέψιμο μνημείο, στο οποίο θα μπορούν να φιλοξενούνται μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις σχετικά με το Κάστρο και την χρήση του λουτρού. Οι προτεινόμενες επεμβάσεις ακολουθούν τις αρχές που απορρέουν από τον Χάρτη της Βενετίας και τις διεθνείς συμβάσεις, που διέπουν τις αναστηλώσεις των μνημείων, όπως αυτές προσαρμόζονται στο συγκεκριμένο μνημείο.

Οι επεμβάσεις. που προτείνεται να πραγματοποιηθούν. έχουν ως βασικό στόχο την αντιμετώπιση των δομοστατικών και των οικοδομικών προβλημάτων, που παρουσιάζονται σήμερα στο μνημείο. Επιπλέον στοχεύουν στη διατήρηση, την ανάδειξη και τη διαρκή προστασία, τόσο του ίδιου του μνημείου όσο και του αμέσου περιβάλλοντος χώρου του. Δεδομένου ότι το μνημείο είναι κατεστραμμένο σε μεγάλο βαθμό, κυρίως στο εξωτερικό του, σε ζητήματα αναπαράστασης της αρχικής μορφής του χρησιμοποιήθηκαν κατ’ αρχήν τα σωζόμενα ίχνη, αντιπαραβάλλοντας τα με αντίστοιχα στοιχεία άλλων λουτρών. Για ορισμένα επιμέρους ζητήματα, αναμένεται να δοθούν πιθανές απαντήσεις κατά την ανασκαφή του χώρου του μνημείου που θα γίνει κατά την έναρξη των εργασιών αποκατάστασης.

πηγή: Altera pars architects+associates www.alterapars.com