Ολοκλήρωση έργου: Συντήρηση, στερέωση και μερική αποκατάσταση Συγκροτήματος Κρυπτών, Κάστρο Μυτιλήνης

Ολοκληρώθηκε το έργο στερέωσης και αποκατάστασης του Συγκροτήματος των Κρυπτών στο Κάστρο Μυτιλήνης με αυτεπιστασία της 14ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων σύμφωνα με την Αρχιτεκτονική μελέτη που εκπόνησε το Αρχιτεκτονικό γραφείο Altera pars architects+associates Μαρκουίζος Πέτρος και Πιττακίδης Ζαννής το 2008.

Εργοδότης: 14η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων 

Αρχιτεκτονική Μελέτη: Alterapars architects+associates 

Έτος:2008 

Συνεργάτες: Λούπου Αθηνά, Αρχαιολόγος 

Ελευθερίου Γιώτα, Αρχαιολόγος 

Αντωνίου Στ., Πολ. Μηχ.

Η Αρχιτεκτονική μελέτη πραγματοποιήθηκε από το αρχιτεκτονικό γραφείο Altera pars architects+associates Μαρκουίζος Πέτρος και Πιττακίδης Ζαννής, το 2008 και αφορά στην πρόταση στερέωσης και αποκατάστασης του υπογείου κτιριακού συγκροτήματος των Κρυπτών στο Κάστρο Μυτιλήνης της νήσου Λέσβου. Κατά την διάρκεια υλοποίησης του Β ́ΚΠΣ και του ΙΝTERRERG III εκτελέστηκαν εργασίες αποκατάστασης τμημάτων του Φρουρίου Μυτιλήνης, αλλά και ανάδειξης του συνόλου του Μνημείου. Το κάστρο είναι το κυριότερο και εκτενέστερο μνημείο στο ιστορικό κέντρο της πόλης. Στα πλαίσια της ωρίμανσης μελετών για το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (Ε.Σ.Π.Α) 2007-2013, η 14η ΕΒΑ υλοποίησε την παρούσα μελέτη, προκειμένου να καταστεί δυνατή η αποκατάσταση περαιτέρω τμημάτων του οχυρωματικού έργου, στα πλαίσια ενός συνεχιζόμενου έργου. Κατά την εκπόνηση της μελέτης έγινε προσπάθεια να διαγνωστούν με ακρίβεια τα προβλήματα, που παρουσιάζει το μνημείο. Προβλήματα τα οποία σχετίζονται με την στατική επάρκεια του φέροντος οργανισμού του, οικοδομικά, λειτουργικά προβλήματα, αλλά και ζητήματα σχετικά με την ανάδειξη της αρχαιολογικής και ιστορικής αξίας του. Στόχος της επέμβασης η αντιμετώπιση των προβλημάτων και η διατύπωση προτάσεων, με την επιλογή των κατάλληλων υλικών και μεθόδων, βασισμένων στις αρχές και στη φιλοσοφία, που διέπουν την αποκατάσταση των μνημείων.

Το μνημείο αναφέρεται συχνότερα ως κρύπτη, εφόσον χρησίμευε για την προστασία του πληθυσμού του κάστρου σε περίπτωση πολιορκίας, άλλα και ως αποθήκη (υγρών) τροφίμων, δεδομένου ότι επικρατεί στο χώρο κρύα και υγρή ατμόσφαιρα. Οι πληροφορίες που έχουμε από τις γραπτές πηγές για τις υπόγειες κρύπτες περιορίζονται σε απλές αναφορές και η σχετικά περιορισμένη μέχρι σήμερα ιστορική έρευνα, καθιστούν ανεπαρκή την τεκμηρίωση του μνημείου. Ο χώρος των κρυπτών λειτούργησε σαν καταφύγιο, αφού -μεταξύ άλλων- μπορούσε να καλύψει βασικές ανάγκες: σ’ ένα από τα δωμάτια είναι κατασκευασμένη δεξαμενή νερού με μαρμάρινο στόμιο, ενώ στη δυτική πλευρά διαμορφώνονται χώροι υγιεινής. Θεωρείται ότι υπήρχε έξοδος διαφυγής από τις κρύπτες προς τα σπίτια του οικισμού του Μελανουδίου. Έχουν εντοπιστεί ενδείξεις που θα μπορούσαν να θεωρηθούν τέτοιου είδους, αλλά δεν έχει πραγματοποιηθεί μέχρι στιγμής περαιτέρω έρευνα που να τις επιβεβαιώνει. Μετά το 1912 και μέχρι την δεκαετία του ‘70, οι κρύπτες χρησιμοποιήθηκαν ως κατάλυμα του στρατού.

Το υπόγειο συγκρότημα των Κρυπτών ευρίσκεται στο ΝΔ τμήμα του Επάνω Κάστρου και σε επαφή με το Ν τμήμα των τειχών, ενώ το Δ τμήμα του συγ- κροτήματος σχετίζεται άμεσα με τον ΝΔ πύργο του Κάστρου. Έχει μικτή επιφάνεια 760,00 μ2 περίπου. Δύο είσοδοι επιτρέπουν την πρόσβαση στις Κρύπτες. Σε αυτές καταλήγουν δύο λίθινες κλίμακες, που ξεκινούν από τον εξωτερικό περιβάλλοντα χώρο. Η κεντρική κλίμακα διαμέσου της εισόδου οδηγεί σε έναν διαμήκη διάδρομο με μεγ. μήκος 40,50 μ και μεγ. πλάτος 3.80 μ. Ο διάδρομος διαχωρίζεται σε έξι, επιμέρους, ισοεπίπεδα τμήματα, όπως αυτά ορίζονται από πέντε λίθινα ενισχυτικά τόξα της θολοδομίας του. Μέσω του διαδρόμου υπάρχει πρόσβαση σε επτά, εν σειρά και ανόμοιους ως προς την επιφάνεια χώρους. Οι χώροι επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω τοξωτών ανοιγμάτων στις ενδιάμεσες τοιχοποιίες. Η στέγαση των χώρων αυτών πραγματοποιείται με ημικυκλικούς θόλους, που ενισχύονται με λίθινα τόξα. Εξωτερικά η στέγαση του μνημείου δεν είναι ορατή στο σύνολό της, καθώς υπάρχουν επιχώσεις. Ελάχιστα τμήματα των θολοδομιών (εξωρράχια) και των τοιχοποιιών του συγκροτήματος είναι ορατά, εξωτερικά. Το μνημείο είναι υπόγειο με εξαίρεση το Ν όριο του, που συμπίπτει με το Ν τείχος του Κάστρου. Η παρουσία φωτός στο εσωτερικό του μνημείου είναι περιορισμένη, τόσο λόγω της φύσης του κτιρίου (υπόγειο), όσο και λόγω του είδους της χρήσης του. Όλοι οι χώροι του συγκροτήματος φωτίζονται από ανοίγματα (φεγγίτες) στον θόλο που τους καλύπτει. Τα ανοίγματα αυτά έχουν σχήμα κόλουρης πυραμίδας. Το φυσικό φως που εισέρχεται από τις παραπάνω οπές στο εσωτερικό του μνημείου είναι ελάχιστο, αρκετό όμως για να γίνεται αντιληπτός ο κάθε χώρος του συγκροτήματος. Το σύνολο των ανοιγμάτων ανέρχεται σε εβδομήντα οκτώ, ενώ η διεύθυνση τους διαφέρει μεταξύ τους κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να εισέρχεται το φυσικό φως καθ’ όλη την διάρκεια της ημέρας.Στο μνημείο δεν υπάρχουν διακοσμητικά στοιχεία, ούτε εσωτερικά, ούτε εξωτερικά. Εξαίρεση αποτελεί το υπέρθυρο, πάνω από την είσοδο που αντιστοιχεί στην κλίμακα, όπου εντοπίζονται ίχνη λίθινης πλάκας, η οποία κοσμούσε την είσοδο, χωρίς όμως να υπάρχουν προς το παρόν τεκμήρια για την ύπαρξη και το περιεχόμενό της.

Το συγκρότημα των Κρυπτών λαμβάνοντας υπόψη τις αξίες του που εμπεριέχει (ιστορική, αρχαιολογική, κλπ) και σύμφωνα με τις ανάγκες της 14ης Ε.Β.Α, προβλέπεται να αποκατασταθεί για να μετατραπεί σε ένα πλήρως επισκέψιμο μνημείο, το οποίο θα πληροί τις ελάχιστες προδιαγραφές που απαιτούνται για την έκθεση, κυρίως, αρχιτεκτονικών μελών, που έχουν ανακαλυφθεί στο Κάστρο. Οι προτεινόμενες επεμβάσεις ακολουθούν τις αρχές που απορρέουν από τον Χάρτη της Βενετίας και τις διεθνείς συμβάσεις, που διέπουν τις αναστηλώσεις των μνημείων, όπως αυτές προσαρμόζονται στο συγκεκριμένο μνημείο.αντικατασταθούν τα υλικά, δίχως περαιτέρω αλλοίωση του μνημείου. Οι επεμβάσεις που προτείνεται να πραγματοποιηθούν έχουν ως βασικό στόχο την αντιμετώπιση των δομοστατικών και των οικοδομικών προβλημάτων, που παρουσιάζονται σήμερα στο μνημείο. Επιπλέον στοχεύουν στη διατήρηση, την ανάδειξη και τη διαρκή προστασία, τόσο του ίδιου του μνημείου όσο και του αμέσου περιβάλλοντος χώρου του.